Μήπως είναι καλύτερο να αποτύχω;
2013-11-30 13:43
Ο φόβος για την αποτυχία φαίνεται λογικός και κοινός από τους περισσότερους. Μια αντιθετική θεωρία υποστηρίζει πως υπάρχει και το σύμπλεγμα της επιτυχίας, γνωστό και ως σύμπλεγμα του Ιωνά. Άνθρωποι που πασχίζουν να καταφέρουν πράγματα και τελικά, στο απόγειο της νίκης τους, αποσύρονται και απομονώνονται, δείχνοντας να μην απολαμβάνουν τους καρπούς της επιτυχίας τους. Θεωρίες προσωπικότητας, φροϋδικές εξηγήσεις περί καθήλωσης, κοινωνικές θεωρίες για τη φύση των ανθρώπων να νιώθουν υποτελείς στο βαθμό που το εισπράττουν ως ανάγκη εξάρτησης από άλλους.. διαφορετικές προσεγγίσεις έχουν επιχειρήσει να ερμηνεύσουν αποτελεσματικά αυτό το φαινόμενο.
Μια διαρκής όμως διαμάχη εξακολουθεί να υφίσταται στο λόγο για τον οποίο η αποτυχία φαντάζει τόσο από κοινού "ανεπιθύμητη", ενώ η επιτυχία καθίσταται "ο επιθυμητός στόχος". Κι όσο η "επιστήμη", και μη, της ψυχολογίας διεξάγει σωρούς από πειράματα, πρέπει να γίνει σε κάθε απόπειρα θεωρητικής καινοτομίας να οριστεί εκ νέου η έννοια της αποτυχίας και της επιτυχίας.
Παράδειγμα ένας φοιτητής που επέλεξε να σπουδάσει κάτι κι όμως δεν καταφέρνει να ανταποκριθεί στις ακαδημαϊκές απαιτήσεις. Μία εξουθενωτική προσπάθεια που θα του δώσει το πτυχίο ορίζεται συνήθως ως επιτυχής. Από την άλλη, μια απόφαση να ασχοληθεί με κάτι διαφορετικό, εγκαταλείποντας της σπουδές του ορίζεται συνήθως ως αποτυχία να πετύχει το στόχο που έθεσε όταν εισήχθη στη σχολή. Κι έτσι, συμπεράσματα και κοινωνικές στάσεις διαμορφώνονται, αγνοώντας το κοινωνικό περιβάλλον που πλαισιώνει τις παραπάνω επιλογές, όπως επίσης και την έκβαση που κάθε επιλογή ενδεχομένως να έχει στο μέλλον. Γιατί αν μια τωρινή "κατά τα κοινά και αποδεκτά" αποτυχία οδηγήσει τον άνθρωπο αργότερα σε μια ζωή που του ταιριάζει απόλυτα, τότε ο ορισμός "περί αποτυχίας" που δόθηκε εκ των προτέρων δεν θα βγάζει κανένα ουσιαστικό νόημα.
Εν συντομία, οι άνθρωποι από τη δημιουργία τους έχουν διάφορα εγγενή χαρακτηριστικά, όπως το να ακολουθούν τις αισθήσεις τους, να κοιμούνται, να δρουν, να αντιδρουν, κ.ά. Κάποιες από αυτές τις τάσεις αργότερα τις φιλτράρει το εκάστοτε περιβάλλον, οριοθετώντας ποια "πρέπει" να είναι η συμπεριφορά και κατ'επέκταση, ποια δεν πρέπει να είναι. Στον πυρήνα αυτής της γενικής ιδέας βρίσκεται ο φόβος μιας αποτυχίας, που αποκτά ερμηνείες ανάλογα με την επεξεργασία που λαμβάνει είτε από το ίδιο το άτομο, είτε από τις εσωτερικευμένες φωνές του περιβάλλοντός του.
Η ανάλυση δεν γίνεται απλή, ούτε μονοδιάστατη. Για αυτό και θα επανέρχεται μέσα από παραδείγματα. Για την ώρα, στο όνομα της επιστήμης αλλά και της εμπειρίας, που πολλές φορές την ξεπερνάει, μια ευχή για το τέλος: να περνάτε όμορφα και να μην ξεχνάτε να κάνετε ... λάθη!